ŠTA JE I KAKO PREPOZNATI ADHD KOD DJECE? KOJI SU MOGUĆI UZROCI I SIMPTOMI? KAKVE SU RAZLIKE U PONAŠANJU IZMEĐU DJEČAKA I DJEVOJČICA…
Jeste li čuli za deficit pažnje/hiperaktivni poremećaj – ADHD (Attention Deficit Hyperactivity Disorder)? ADHD kod djece je deficit pažnje/hiperaktivni poremećaj spada u grupu razvojnih neuropsiholoških poremećaja.
S obzirom na to da je razvojni, njegove se kliničke manifestacije mijenjaju kako osoba sazrijeva.
Javlja se rano u djetinjstvu, oko 3. do 4 godine, traje dugo, uz varijacije u stepenu i izraženosti pojedinih simptoma.
Kako prepoznati ADHD kod djece?
Razlikujemo tri tipa ovog poremećaja, pa tako i tri kriterijuma za njegovo prepoznavanje.
1. ADHD – sa predominantno slabom pažnjom
Potrebno je da 6 ili više simptoma slabosti pažnje traju najmanje 6 mjeseci i manifestuju se u školskim, radnim i drugim aktivnostima.
Djeca sa ovim tipom često ne posvećuju pažnju detaljima ili prave greške zbog nemara, imaju problema sa održavanjem pažnje, čini se da ne slušaju i kada im se direktno obraćaju, ne prate uputstva i ne završavaju aktivnosti, ali ne zbog prkosa ili nerazumijevanja uputstava.
Izbjegavaju, ne vole ili odbijaju zadatke koji zahtjevaju trajniji mentalni napor, gube stvari potrebne za izvršavanje zadatka ili aktivnosti, ometaju ih spoljni nadražaji, zaboravljaju dnevne aktivnosti.
2. ADHD – predominanto hiperaktivno-impulsivni tip
Potrebno je da postoji 6 ili više simptoma hiperaktivnosti-impulsivnosti koji traju najmanje 6 mjeseci.
Podrazumijevani simptomi hiperaktivnosti su kod djece koja često tresu rukama i nogama i vrpolje se na stolici, ustaju sa stolice u razredu ili sa mjesta gde se očekuju da ostanu mirni, pretjerano trče ili se penju u sitacijama kada je to neprimjereno, imaju teškoća ako trebaju mirno i tiho da se igraju ili obavljaju neke aktivnosti.
“U pogonu su” kao da ih “pokreće motor”, pretjerano pričaju.
Podrazumijevani simptomi impulsivnosti su kod djece koja često istrčavaju sa odgovorima i prije nego što je postavljeno pitanje, i imaju teškoće sa čekanjem u redu.
3. ADHD – kombinovani tip
Potrebno je da su zadovoljeni kriterijumi iz prehodna dva tipa u toku posljednjih 6 mjeseci. Prekidaju ili ometaju druge.
Razlike imeđu dječaka i devojčica se ogledaju u tome što su dječaci više hiperaktivni, a ona se kod njih ispoljava kroz motorno, dok su djevojčice više nepažljive (npr. sanjare), a hiperaktivnost se kod njih ispoljava kroz verbalno i emocionalno (npr. brbljive, plačljive).
Uzrok ADHD kod djece nije do kraja jasan.
Postoje podaci koji sugerišu da je osnova biološka, međutim, u različitom stepenu može biti uzrokovan i psihološkim i socijalnim razlozima.
Genetska istraživanja pokazuju da je AD/HD nasljedno prenosiv i da je 2-8 puta veći rizik da dijete ima AD/HD ukoliko ga ima i roditelj ili neko od braća ili sestara. Blizanačke studije nalaze genetsku osnovu u 50-75% slučajeva. Takođe, kod ove dece je ukupni cerebralni metalbolizam glukoze za 8,1% niži nego kod dece bez AD/HD.
Neki istraživači su pronašli razlike u metabolizmu kod djece sa AD/HD, u smislu postojanja nesposobnosti metabolisanja nekih elemenata iz hrane, što bi moglo da doprinese nastanku hiperkinetičkom sindromu.
Mnoge studije ukazuju da nedostatak masnih kiselina, posebno omega-3 masnih kiselina može biti okidač za razvoj AD/HD.
Takođe, u prilog ovome govore istraživanja da su mnogo manji rizik pokazala djeca koja su dojena 6 mjeseci ili više u odnosu na njihove vršnjake koji su hranjeni na bočicu.
U poslednje vrijeme ponovo se govori o tome da da je hiperaktivno ponašanje (ali ne sindrom), reakcija preosetljivosti na nutritivne alergene, i to prije svega na rafinisani šećer i aditive.
Autor: Tanja Lukovac, master def.logoped
logoped.org.rs
Hiperaktivnost kod djece: ADHD kao različitost temperamenta a NE kao poremećaj u ponašanju
